Άννα Ανδριτσάκη - ΕΦ.ΣΥΝ.

Το καινούργιο εκπαιδευτικό σύμπαν έχει αρχίσει να δημιουργείται. Λιγότερα σχολεία, λιγότεροι εκπαιδευτικοί, λιγότερη μόρφωση, περισσότερο κόστος για καλύτερη ή περισσότερη εκπαίδευση.

Είναι, σχεδόν, κανόνας τα πολιτικά στοιχήματα στην Παιδεία να μένουν ανοιχτά για αρκετό, πολύ ή και πάρα πολύ καιρό. Ορισμένα δε, παίρνουν χρόνια για να κλείσουν άλλοτε ένδοξα άλλοτε άδοξα. Σε ό,τι στοιχημάτισε το 2024 η κυβέρνηση, θα χρειαστεί χρόνος, ίσως και πέρα από τον φετινό, για να φανούν τ’ αποτελέσματα. Οχι απαραίτητα εξαιτίας του βαθμού δυσκολίας ή του ύψους των «επενδύσεων», αλλά κυρίως λόγω των κοινωνικών αντανακλαστικών. Εχει αποδειχθεί, πολλάκις, ότι δεν είναι πάντα τα αναμενόμενα. Και επιβεβαιώθηκε με την «κορωνίδα της Ν.Δ.», την καθιέρωση των ιδιωτικών Πανεπιστημίων. Ακόμα περιμένει στην πόρτα τα μεγάλα και σπουδαία ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Ομως ο τζόγος είναι μεγάλος και ξεπερνάει ακόμη και τα πολιτικά φιάσκα. Τι θα μπορούσε να τον φρενάρει ή τουλάχιστον να τον αποκαλύψει; Οι υποψίες. Και ο κόσμος φαίνεται, πια, πολύ υποψιασμένος.

Καμία κυβέρνηση δεν (μπορεί να) επιδιώκει την καταστροφή της Παιδείας στη χώρα της. Ούτε η κυβέρνηση της Ν.Δ. έχει τέτοιο σκοπό. Να την πουλήσει θέλει. Κομμάτι κομμάτι. Κι αυτό, μέχρι τώρα τουλάχιστον, γίνεται με επιτυχία. Αλλωστε, δεν υπάρχει λογοδοσία. Σε κανέναν. Το μόνο που έχει αρχίσει να φοβάται είναι ότι η κοινωνία, οι οικογένειες, οι νέοι έχουν αρχίσει να καταλαβαίνουν πως θα πληρώσουν κι εκείνοι πολύ ακριβά το μερίδιό τους στο «δικαίωμα» της Παιδείας. Αυτό γεννά την πολιτική ανασφάλεια. Ακόμη και για τα κέρδη του τζόγου. Του κυριολεκτικού, φυσικά.

1. Ξεκινώντας μια αναδρομή στη χρονιά που πέρασε φτάσαμε στις αρχές της και συναντήσαμε αυτό, το πρώτο στοίχημα. Ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Δύσκολο. Χρειάστηκε ένας αντισυνταγματικός νόμος, η μάχη με το φοιτητικό κίνημα και την πανεπιστημιακή κοινότητα.

Καταγράφηκαν φοιτητικές εξεγέρσεις που αναβίωσαν, ύστερα από χρόνια, το φοιτητικό κίνημα, μαζικές και διαρκείας καταλήψεις, δυναμικές κινητοποιήσεις από όλη την πανεπιστημιακή κοινότητα, μαθητές και γονείς. Η κυβέρνηση άνοιξε πόλεμο. Βρόμικο και σκληρό. Εισαγγελικές παραγγελίες «για τυχόν ποινικές ευθύνες» εναντίον φοιτητών ακόμα και των διοικήσεων, εντολές σε πρυτανικές αρχές να καλούν την αστυνομία για την καταστολή των κινητοποιήσεων και να κάνουν πάση θυσία εξετάσεις, ακόμα και διαδικτυακά, με την απειλή μέχρι και για κόφτη στη χρηματοδότηση. Οι παράπλευρες απώλειες, πολλές. Μέχρι το καλοκαίρι εκδικάζονταν υποθέσεις μηνύσεων εναντίον φοιτητών, ενώ ακόμα δεν μπορούσε να λυθεί το πρόβλημα των πολλών ταχυτήτων στις επόμενες εξεταστικές ανάλογα με την υπακοή ή όχι στη λύση των διαδικτυακών εξετάσεων. Δεν υπολόγισε κανένα κόστος η κυβέρνηση. Επρεπε να επιβληθεί. «Η ίδρυση των ιδιωτικών ΑΕΙ είναι η κορωνίδα της Ν.Δ.», έλεγε συνέχεια ο πρωθυπουργός. Και το εννοούσε.

Μέχρι που σκόνταψε μόνη της η κυβέρνησή του. Προέκυψαν προβλήματα γραφειοκρατικά που ούτε μπορούσε να διανοηθεί. Τα λεγόμενα ΝΠΠΕ (Νομικά Πρόσωπα Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης), αυτά τα δήθεν μη κερδοσκοπικά «παραρτήματα» ξένων ΑΕΙ, που προς το παρόν είναι μόνον κυπριακά, δεν χωρούσαν ούτε καν στα βιβλία του υπουργείου Οικονομικών. Παραλίγο να κάνει εχθρούς ακόμα και τους κολεγιάρχες. Τους βόλεψε, γρήγορα. Πλέον, μπορούν και ήδη ετοιμάζονται να μετατρέψουν τα κολέγια σε «παραρτήματα» ΑΕΙ. Τα γραφειοκρατικά άργησαν αλλά κούτσα κούτσα προχώρησαν. Ομως και πάλι, τα ξένα Πανεπιστήμια, άφαντα. Εκτός από αυτό του περιβόητου fund CVC που κατέχει πολλά κομμάτια της ελληνικής οικονομίας. Βέβαια, μέχρι αυτή την ώρα, ούτε αυτό έχει καταθέσει αίτηση. Το μόνο που έγινε σαφές είναι ότι ο κόσμος, δηλαδή οι πολλοί κατάλαβαν. Την κοροϊδία, τη συναλλαγή, το εμπόριο στην αγορά της εκπαίδευσης. Η επικείμενη κατάργηση τμημάτων σε πολλά ΑΕΙ της χώρας –στο πλαίσιο του νέου ακαδημαϊκού χάρτη της ανώτατης εκπαίδευσης– θα οξύνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Οπως και οι μαζικές διαγραφές των «μη ενεργών» φοιτητών που, σύμφωνα με τα στοιχεία των περισσότερων Πανεπιστημίων, αφορούν τη φοίτηση τα τελευταία 10 δύσκολα χρόνια. Τους επόμενους μήνες το πεδίο μάχης θα ξανασχεδιαστεί πάνω στην ανώτατη εκπαίδευση.

2. Το «Ψηφιακό σχολείο και φροντιστήριο». Ανακοινώθηκε κι αυτό πανηγυρικά, με μεγαλόστομες δηλώσεις και χαμόγελα αυτοθαυμασμού. Πέρα από τα πολλά ανούσια και ανόητα (βλ. ψηφιακό φροντιστήριο με κονσέρβες για όλες τις τάξεις) φάνηκαν και τα απώτερα.

Οπως, το «υβριδικό» σύστημα εκπαίδευσης σε απομακρυσμένες νησιωτικές και ορεινές περιοχές «όπου δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις ίδρυσης σχολείου». Με άλλα λόγια, τρεις ειδικότητες εκπαιδευτικών (φιλόλογοι, μαθηματικοί, φυσικών επιστημών ή πληροφορικοί) και τα υπόλοιπα μαθήματα ψηφιακά από σχολεία «της οικείας Διεύθυνσης Εκπαίδευσης». Αν υπάρχουν και μπορούν. Αλλιώς, τα πιο πέρα. Οχι, είχε πει τότε ο πρωθυπουργός. «Δεν θα υποκαταστήσει ποτέ το ψηφιακό φροντιστήριο το κλασικό βιβλίο, την ανάγκη να κάνεις τις ασκήσεις σου και να παραδώσεις αυτά τα οποία σου έχει ζητήσει ο καθηγητής ή ο δάσκαλος για την επόμενη μέρα. Είναι όμως, νομίζω, μια πολύ σημαντική συμπληρωματική βοήθεια». Για ερημοποίηση δεν ανέφερε κάτι. Ούτε για συγχωνεύσεις-καταργήσεις σχολείων ούτε για μείωση προσλήψεων. Φάνηκε όμως αργότερα.

3. Η μεγάλη αύξηση του αριθμού των Πρότυπων σχολείων. Εφτασαν φέτος περί τα 144. Πριν από λίγο καιρό, μάλιστα, ο υπουργός Παιδείας ανακοίνωσε ότι αρχικά πέντε-έξι θα μπουν στο ΙΒ (Μπακαλορεά) και από του χρόνου θα γίνουν 21. Και λίγες εβδομάδες αργότερα, το Ιδρυμα Ωνάση υιοθέτησε, τι περίεργο, 22 Πρότυπα σχολεία. Θα λέγονται Δημόσια Ωνάσεια Σχολεία (ΔΗΜΩΣ ο σύντομος τίτλος, όπως θα λέγαμε ΔΗΜΟΣ αν παρέμεναν υπό δημόσια ευθύνη). Δεν ήταν ξαφνική ιδέα. Υπάρχει ανοιχτό και διαρκές κάλεσμα από τον ίδιο τον πρωθυπουργό προς υποψήφιους «χορηγούς» των δημόσιων σχολείων. Δεν μπορεί να βλέπει «σχολεία στην επαρχία και να μην έχουν ούτε ένα γηπεδάκι». Ούτε μπορεί «να μοιράζουμε διαδραστικούς πίνακες και να βλέπουμε σοβάδες να πέφτουν στα σχολεία». Τι τύχη για τα υιοθετημένα σχολεία! Τα υπόλοιπα έχουν τη συμπόνια του πρωθυπουργού. Οσο για τις ανεπάρκειες στα υπάρχοντα Πρότυπα, ε, τι άλλο μπορεί να κάνει; Αραγε; Και το ενδιαφέρον όλο και αυξάνεται. Τον περασμένο Μάιο για τις 1.794 θέσεις που προσφέρονται την επόμενη χρονιά στα Πρότυπα σχολεία διαγωνίστηκαν 9.554 μαθητές! Ο υψηλότερος, μέχρι σήμερα, αριθμός μετά τις συνεχιζόμενες αυξήσεις των αιτήσεων που προκάλεσε ο υπερδιπλασιασμός των Προτύπων από το 2021. Μοιραία θα γινόταν και το λάθος. Θύμωσαν πάρα πολύ οι γονείς με την ανοργανωσιά, τα ανεπίτρεπτα λάθη των επιτροπών και την αναπόφευκτη πληγή του αδιάβλητου κατά τις εισαγωγικές εξετάσεις. Δίνουν μια μικρή περιουσία για την προετοιμασία των παιδιών τους τα οποία «πληρώνουν» κι αυτά με την πίεση του ακραίου ανταγωνισμού σε τόσο μικρές ηλικίες. Σημειωτέον, για όσα Πρότυπα ενταχθούν στο Μπακαλορεά, τότε οι περιουσίες που θα δοθούν θα είναι πολύ περισσότερες και μεγαλύτερες. Αυτά για την εκπαίδευση στα δημόσια Πρότυπα σχολεία.

4. Για τα σκέτα δημόσια σχολεία, άλλες στιγμές φάνηκε το σχέδιο, άλλες καλύφθηκε. Η «Ελεύθερη επιλογή σχολείου», για παράδειγμα, παρουσιάστηκε ως καινοτόμα ιδέα. Χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς, με δυνατότητα να εγγράφει όπου θέλει, μπορεί ή αναγκάζεται να εγγράψει τα παιδιά της η οικογένεια. Δεν είπαν ότι πρόκειται για σπουδαία συμβολή στη συρρίκνωση και την κατηγοριοποίηση σχολείων και ευκαιριών εκπαίδευσης. Στις πανελλαδικές, πάντως, ο καύσωνας άρχισε να δείχνει πιο καθαρά τις συνθήκες, ενώ οι προθέσεις αποκαλύφθηκαν λίγο αργότερα, τον Σεπτέμβριο, όταν οι μαθητές πήγαν στα σχολεία τους και είτε βρέθηκαν σε άλλες τάξεις είτε διώχθηκαν είτε οι μεγαλύτεροι έψαχναν το τμήμα κατεύθυνσης των πανελλαδικών τους. Ξεσηκώθηκε ο κόσμος όλος. Διαμαρτυρίες και καταλήψεις, μαθητές και γονείς μαζί. Είδαμε μέχρι και την αστυνομία να μπαίνει στο σχολείο για να πάρει ένα, ένα μόνο, παιδί που περίσσευε από την τάξη για να το «πετάξει» σε παραδιπλανό χωριό. Χαοτική η κατάσταση. Ξεσηκώθηκαν και οι κομματικοί και οι κοινοτικοί και οι βουλευτές και όλοι οι πέριξ. Αναγκάστηκαν να κάνουν διορθώσεις. Οχι πολλές. Τόσες όσες.

5. Οι εκπαιδευτικοί είναι μέσα στη δίνη των εξελίξεων. Πογκρόμ πειθαρχικών διώξεων, απειλές και καθαιρέσεις εξαιτίας της άρνησής τους να συμμετάσχουν στη διαβόητη αξιολόγηση. Το κυνήγι συνεχίζεται.

Την ίδια στιγμή, έρχονται αντιμέτωποι με την κατάργηση χιλιάδων οργανικών θέσεων, τη δραματική μείωση αναπληρωτών και την υπαρξιακή αγωνία απέναντι στα σχέδια για το κλείσιμο όλο και περισσότερων σχολικών μονάδων. Να σημειώσουμε ότι μέχρι και τώρα, υπάρχουν κενά στα σχολεία της χώρας.

Είναι πολλές οι υπουργικές παρεμβάσεις που δείχνουν το μέλλον. Με μια διάταξη σε άσχετη τροπολογία (για την Ακαδημία Αθηνών) ο υπουργός κατάργησε 3.300 οργανικές θέσεις στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και από αυτές μετέφερε 1.700 στην πρωτοβάθμια και 1.600 στο πουθενά. Στο πλαίσιο του «ψηφιακού φροντιστηρίου», άλλαξε τις λέξεις και έβαλε μέσα στο πολυ-πολυνομοσχέδιο για την εκπαίδευση διάταξη σύμφωνα με την οποία, η «ψηφιακή εκπαίδευση» μπορεί να επεκταθεί σε όλες τις τάξεις των σχολείων, όλων των βαθμίδων, με κάθε ψηφιακό τρόπο, δηλαδή είτε με σύγχρονη είτε με ασύγχρονη εκπαίδευση, να έχει δικό της πρόγραμμα, δικά της μαθήματα, ακόμα και δικό της σχολικό έτος. Αυτό σε αρμονικό συνδυασμό με τις λεγόμενες «αυτόνομες τάξεις» όπου όποιος να ’ναι θα διδάσκει ό,τι να ’ναι και ό,τι λείπει θα «γεμίζει» εξ αποστάσεως. Αλλά και με τη νέα μέθοδο καταγραφής κενών πριν από την έναρξη του σχολικού έτους (χωρίς δηλαδή έγκυρα στοιχεία και πριν από τις προσλήψεις αναπληρωτών). Και με πολλά άλλα προσεκτικά σχεδιασμένα. Οπως την κατάργηση των σχολικών επιτροπών, που οδηγεί στην κατάργηση της συμμετοχής της εκπαιδευτικής κοινότητας και τη φόρτωση με ακόμη περισσότερη γραφειοκρατία και διοικητική δουλειά στα σχολεία. Ηδη, η μεταφορά της ευθύνης στους δήμους έχει αναδείξει πλήθος προβλημάτων στη διαχείριση κυρίως των κονδυλίων. Εχει γίνει πικρό ανέκδοτο η «συναλλαγή» μεταξύ των σχολείων: Πάρε χαρτί Α4, δώσε χαρτί υγείας.

Το καινούργιο εκπαιδευτικό σύμπαν έχει αρχίσει να δημιουργείται. Λιγότερα σχολεία, λιγότεροι εκπαιδευτικοί, λιγότερη μόρφωση, περισσότερο κόστος για καλύτερη ή περισσότερη εκπαίδευση. Κυρίως, όμως, μετατροπή του καθολικού δικαιώματος στην εκπαίδευση σε ατομική ευθύνη αλλά σ’ ένα πεδίο με διαρκώς αυξανόμενα τα εμπόδια της ελεύθερης και ποιοτικής πρόσβασης σ’ αυτό.

Bullying, κινητά και νέα σχολικά βιβλία

Επειδή υπάρχει και η απτή εμπορική πλευρά των έργων στην ή για την εκπαίδευση, ενδεικτικά ας θυμηθούμε:

• Την εκστρατεία «StopBullying. Μην ανέχεσαι το Bullying. Μίλα. Μπορείς» που, αντί να φτιαχτεί σε κάθε σχολείο με απλό τρόπο, ονομάστηκε πλατφόρμα, δόθηκε με ανάθεση σε ιδιώτη και χρήματα από ΕΣΠΑ. Οσο για το ποινολόγιο, πρόσφατα οδηγήθηκε εκπαιδευτικός στο αστυνομικό τμήμα ύστερα από καταγγελία μαθητή. Κατά λάθος, ειπώθηκε μετά. Το «Κινητό στην τσάντα» με τις αποβολές πάει καλά.
• Ακόμα, τα νέα σχολικά βιβλία –που ακόμα περιμένουμε– ανατέθηκαν σε ομίλους φροντιστηρίων που θα πληρωθούν αδρά καθώς και τα βιβλία της «ψηφιακής βιβλιοθήκης» που ανατέθηκαν, επίσης, σε ιδιώτες.