Επιχειρούν να πείσουν ότι τα ελληνικά Πανεπιστήμια «κατρακυλούν» στις διεθνείς κατατάξεις

Επίσημο «μαύρισμα» των Δημοσίων ΑΕΙ για πριμοδότηση των Ιδιωτικών;

Χρήστος Κάτσικας

Είναι γνωστό ότι τα δημόσια Πανεπιστήμια διαθέτουν υψηλό κύρος και ποιότητα σπουδών, με την συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών να αξιολογεί θετικά τη δημόσια πανεπιστημιακή εκπαίδευση στην χώρα μας (δημοσκόπηση ALCO, Φεβρουάριος 2024), με ποσοστά πολύ μεγαλύτερα από τις άλλες βαθμίδες της δημόσιας ή ιδιωτικής εκπαίδευσης.

Δημοσίευμα εφημερίδας (Πέμπτη 19/12/2024) προσπάθησε ανεπιτυχώς να παρουσιάσει τη θέση των ελληνικών δημόσιων Πανεπιστημίων στις παγκόσμιες κατατάξεις (Rankings), χρησιμοποιώντας αποσπασματικά στοιχεία της Έκθεσης της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) για προηγούμενο έτος (2023). Ο συντάκτης του άρθρου επιχειρεί να πείσει ότι τα ελληνικά Πανεπιστήμια «κατρακυλούν» στις διεθνείς κατατάξεις, παρότι συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο.

Η έκθεση της ΕΘΑΑΕ παρουσιάστηκε, για άγνωστους λόγους, αποσπασματικά στο συγκεκριμένο άρθρο, πριν από την παρουσίαση της στα Πανεπιστήμια, γεγονός που συντέλεσε στην ανεπιτυχή παρουσίαση του θέματος στην συγκεκριμένη εφημερίδα. Επιπροσθέτως, το άρθρο δίνει την εικόνα ότι αφορά τη σημερινή κατάταξη των Πανεπιστημίων, παρότι αναφέρεται σε στοιχεία του 2023, τα οποία δεν ανταποκρίνονται στη σημερινή πραγματικότητα, καθώς έχουν αλλάξει το 2024.

Προβληματίζει ιδιαίτερα η σκοπιμότητα παρουσίασης αποσπασματικών και παρωχημένων δεδομένων προηγούμενων ετών για κατατάξεις των δημόσιων Πανεπιστημίων, ειδικά όταν αυτή πραγματοποιείται μία χρονιά που εκκινεί η διαδικασία ίδρυσης ιδιωτικών Πανεπιστημίων στη χώρα μας.

Παρότι το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών εμφανίζεται πρώτο σε όλες τις κατατάξεις του συγκεκριμένου άρθρου, στο βαθμό που το αφορά, και για την ενημέρωση της κοινής γνώμης και την αποκατάσταση της πραγματικότητας, παραθέτει στοιχεία και διευκρινήσεις, και είναι στη διάθεση οποιουδήποτε έχει απορίες σχετικά με τις κατατάξεις και τα κριτήριά τους αλλά και για τη θέση του Πανεπιστημίου Αθηνών σε αυτές. Πιο συγκεκριμένα, στο εν λόγω άρθρο εντοπίζονται τα εξής:

(α) Χρήση παρωχημένων στοιχείων του 2023 έναντι των επίκαιρων του 2024:

Ο συντάκτης επικαλούμενος την Έκθεση της ΕΘΑΑΕ (η οποία παρουσιάστηκε αποσπασματικά στο συγκεκριμένο άρθρο πριν παρουσιασθεί στα Πανεπιστήμια), αναφέρεται σε στοιχεία κατατάξεων του 2023, αγνοώντας ότι όλες οι παγκόσμιες κατατάξεις έχουν από καιρό δημοσιεύσει αποτελέσματα για το έτος 2024 με προβλέψεις και για το 2025. Στα περισσότερα εξ αυτών παρατηρείται άνοδος και βελτίωση της θέσης του Πανεπιστημίου Αθηνών και άλλων Πανεπιστημίων. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της Κατάταξης NTU Ranking, εμφανίζεται σύμφωνα με τον συντάκτη, πτώση του ΕΚΠΑ στην θέση 211 παγκοσμίως για το 2023, ενώ αντιθέτως στην εν λόγω κατάταξη, η οποία δημοσίευσε αποτελέσματα πρόσφατα και συγκεκριμένα την 1/9/2024 το ΕΚΠΑ ανέβηκε στην 199η θέση παγκοσμίως, όντας το μοναδικό ελληνικό πανεπιστήμιο που σπάει το φράγμα των top 200 Πανεπιστημίων σε μία από τις επτά διεθνώς αναγνωρισμένες και ευρύτατα αποδεκτές γενικές παγκόσμιες κατατάξεις συνολικής πολυκριτηριακής αξιολόγησης (ARWU, QS, THE, CWUR, USNEWS, Webometrics, PRSPWU).

Το συγκεκριμένο σημείο οφείλει να προβληματίσει και την ΕΘΑΑΕ, η οποία κατά πάγια πρακτική ανακοινώνει τις εκθέσεις της χρησιμοποιώντας κατατάξεις προηγούμενου έτους, παρότι είναι διαθέσιμα όλα τα επίκαιρα στοιχεία των κατατάξεων του τρέχοντος έτους.

(β) Επιλεκτική αναφορά σε συγκεκριμένες κατατάξεις και αγνόηση σημαντικών Rankings που καταδεικνύουν όχι μόνο βελτίωση θέσης αλλά σημαντική διάκριση των Πανεπιστημίων

Ο συντάκτης του άρθρου επιλέγει να προβάλει κατατάξεις στις οποίες ορισμένα Πανεπιστήμια υφίστανται μικρή υποχώρηση το έτος 2023 σε σχέση με το 2022, και επιδεικτικά αγνοεί σημαντικότατες και ευρέως αποδεκτές κατατάξεις στις οποίες το ΕΚΠΑ όχι μόνο εμφανίζει βελτίωση θέσης αλλά σημαντική διάκριση.  Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ιδιαίτερα αξιόπιστη κατάταξη QS World University Ranking. Με βάση τα αποτελέσματα της κατάταξης για το 2024-2025, απονεμήθηκε στο ΕΚΠΑ ειδική διάκριση (Certificate of Recognition) στην κατηγορία του πλέον βελτιωμένου Πανεπιστημίου στην Ευρώπη (Most Improved – Europe award category). Η εν λόγω διάκριση είναι αποτέλεσμα της πολύ μεγάλης ανόδου του Ιδρύματος στην εν λόγω κατάταξη κατά περίπου 300 θέσεις (από 651-700 το 2020-2021, στην 393η θέση στον κόσμο το 2024-2025).

Θα αναρωτηθεί εύλογα το αναγνωστικό κοινό πως είναι δυνατόν να «κατρακυλούν» στις κατατάξεις τα δημόσια Πανεπιστήμια και μεταξύ αυτών και το "Most Improved" Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών!. Και το ερώτημα θα γίνει ακόμη πιο έντονο όταν θα διαπιστώσει ότι στην ανάλυση του αρθρογράφου απουσιάζει πλήρως η αναφορά στην πολύ σημαντική παγκόσμια κατάταξη «Best Global University Ranking» του ειδησεογραφικού οργανισμού "US News" των Η.Π.Α.. Πρόκειται για μία από τις επτά πιο σημαντικές κατατάξεις παγκοσμίως στην οποία το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών βρίσκεται στη 215η θέση μεταξύ των 2250 Πανεπιστημίων που συμπεριλήφθηκαν στη φετινή κατάταξη του 2024,  ανεβαίνοντας 35 θέσεις σε σχέση με την περσινή του 2023, επιτυγχάνοντας την υψηλότερη θέση που έχει πετύχει ελληνικό πανεπιστήμιο στα δέκα χρόνια που δημοσιεύεται η εν λόγω κατάταξη.

(γ) Αγνόηση των αποτελεσμάτων των θεματικών παγκόσμιων κατατάξεων

Ενώ στην  Έκθεση της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), γίνεται εκτενής αναφορά στην επίδοση των ελληνικών πανεπιστημίων στις «θεματικές» παγκόσμιες κατατάξεις, δηλαδή κατατάξεις σε εξειδικευμένα πεδία επιστημονικές περιοχές και αντικείμενα  (σελ 74-75 και 183-202 ),  ο συντάκτης του δημοσιεύματος αγνοεί επιδεικτικά τα αποτελέσματά τους, στα οποία τόσο το ΕΚΠΑ όσο και άλλα ελληνικά Πανεπιστημιακά Ιδρύματα εμφανίζουν το έτος 2023 σημαντικές επιτυχίες. Επί παραδείγματι στο πλαίσιο της Κατάταξης «QS (Quacquarelli Symonds) Ranking by Subject» το ΕΚΠΑ βρίσκεται στις θέσεις 51-90 παγκοσμίως στο αντικείμενο «Κλασσικές Σπουδές και Αρχαία Ιστορία»  ενώ το 2024, την αμέσως επόμενη χρονιά, θα βρεθεί στις θέσεις 51-100 για τα αντικείμενα «Κλασσικές Σπουδές και Αρχαία Ιστορία» και «Οδοντιατρική». Επίσης στην θεματική κατάταξη της Σανγκάης «ARWU» το ΕΚΠΑ κατατάσσεται στις θέσεις 76-100 στη θεματική περιοχή της Οδοντιατρικής και Στοματικής Υγιεινής και της Κλινικής Ιατρικής.

(δ) Μη αναφορά σε νέες σημαντικές διεθνείς κατατάξεις

Υφίστανται και ανακοινώνονται από έγκυρους οργανισμούς την τελευταία πενταετία νέες εξειδικευμένες κατατάξεις οι οποίες αναδεικνύουν σημαντικές πτυχές της επίδρασης των Πανεπιστημίων στην Κοινωνία. Για λόγους που δεν γνωρίζουμε η ΕΘΑΑΕ δεν τις συμπεριέλαβε στην έκθεση της για το 2023. Πιο συγκεκριμένα δύο από τις πλέον σημαντικές παγκόσμιες κατατάξεις πανεπιστημίων (THE & QS), έχουν δημιουργήσει ειδικό ranking για την επίδοση των Πανεπιστημίων σε θέματα περιβαλλοντικές διαχείρισης – βιώσιμης ανάπτυξης αλλά και σε ζητήματα που αφορούν την αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων, την ισότητα των φύλων, την διαχείριση της καινοτομίας, την ισότητα και τη δίκαιη μεταχείριση στο χώρο του Πανεπιστημίου κ.α. Για παράδειγμα, η κατάταξη «THE University Impact Rankings» της Times Higher Education, προβαίνει σε  αξιολόγηση της θέσης των Πανεπιστημίων παγκοσμίως, με βάση την οικονομική και κοινωνική τους επίδραση, όπως αυτή αποτιμάται σε σχέση με τους δεκαεπτά στόχους βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

Το ΕΚΠΑ στην εν λόγω κατάταξη βρέθηκε για το 2024 στην 6η θέση παγκοσμίως μεταξύ 1681 Πανεπιστημίων και συνολική βαθμολογία 87,8/100, στον Στόχο 4: «Ποιοτική Εκπαίδευση» (SDG 4: Quality Education). Πρόκειται για την καλύτερη θέση που έχει λάβει ποτέ παγκοσμίως ελληνικό ίδρυμα στα Rankings. Την αμέσως προηγούμενη χρονιά, την χρονιά της «κατρακύλας»  σύμφωνα με τον συντάκτη του άρθρου,  είχε βρεθεί στην 9η θέση παγκοσμίως μεταξύ 1081 Πανεπιστημίων και συνολική βαθμολογία 75,9/100, στον Στόχο 5: «Ισότητα των Φύλων» (SDG 5: Gender Equality).

(ε) Η παραπλανητική τοποθέτηση ότι «αιώνιοι» φοιτητές ρίχνουν την θέση των Ελληνικών Ιδρυμάτων στα Rankings

Ο συντάκτης του άρθρου αναφέρει μεταξύ άλλων ότι οι «αιώνιοι» φοιτητές (φοιτητές που έχουν ξεπεράσει τα ν+2 έτη φοίτησης) επηρεάζουν τη θέση τους στις διεθνείς αξιολογήσεις. Ο αναγνώστης του άρθρου εύλογα θα αναρωτηθεί πως ακριβώς επηρεάζεται η θέση ενός ελληνικού πανεπιστημίου από την ύπαρξη «αιώνιων» φοιτητών, δεδομένου του γεγονότος ότι τα κριτήρια των περισσότερων σημαντικών κατατάξεων,  όπως αυτές που αναφέρθηκαν στην έκθεση της ΕΘΑΑΕ, αποτιμούν την ερευνητική επίδοση ενός ιδρύματος και δεν επηρεάζονται από τον αριθμό των φοιτητών και φοιτητριών ενός Ιδρύματος. Είναι ακόμη προφανές ότι ο αρθρογράφος αγνοεί ότι ακόμα και όσες κατατάξεις χρησιμοποιούν δεδομένα αριθμού φοιτητών, λαμβάνουν υπόψη τον αριθμό των ενεργών φοιτητών (μέχρι ν+2 έτη φοίτησης) και όχι τους αποκαλούμενους στο άρθρο «αιώνιους φοιτητές».

Για την ορθή ενημέρωση των αναγνωστών αναφέρουμε ορισμένες πληροφορίες σχετικά με κριτήρια κατατάξεων που θα μπορούσαν όντως να επηρεαστούν από την ύπαρξη μεγάλου αριθμού εγγεγραμμένων φοιτητών και φοιτητριών.

(α) Το μόνο κριτήριο που σχετίζεται με τον αριθμό των φοιτητών είναι η αναλογία διδασκόντων – διδασκομένων, δηλαδή πόσοι φοιτητές/φοιτήτριες αναλογούν κατά μέσο όρο σε έναν διδάσκοντα/διδάσκουσα. Είναι απόλυτα λογικό ότι όσο καλύτερη η αναλογία, τόσο υψηλότερος ο βαθμός που λαμβάνει ένα Πανεπιστήμιο.

(β) Από την ανάλυση κριτηρίων 17 κατατάξεων φαίνεται ότι μόλις δύο παγκόσμιες κατατάξεις έχουν ένα τέτοιο κριτήριο:

Η κατάταξη QS (Quacquarelli Symonds) με τον δείκτη «Λόγος φοιτητών προς μέλη ΔΕΠ» το οποίο λαμβάνει το 20% της συνολικής βαθμολογίας

Η κατάταξη Times Higher Education World University Ranking, η οποία στο Κριτήριο «Διδασκαλία» έχει ως έναν εκ των τριών δεικτών αποτίμησης τον «Αριθμό προπτυχιακών φοιτητών ανά μέλος ΔΕΠ», ο οποίος λαμβάνει το 4.5% της συνολικής βαθμολογίας.

Όμως ακόμη και στις δύο αυτές περιπτώσεις η ύπαρξη των αποκαλούμενων στο άρθρο «αιωνίων φοιτητών» δεν επηρεάζει την συνολική βαθμολογία και θέση των Πανεπιστημίων, διότι οι εν λόγω δύο κατατάξεις λαμβάνουν υπόψη τον αριθμό των ενεργών φοιτητών/τριων (μέχρι ν+2 έτη φοίτησης) αποκλείοντας όσους ξεπερνούν το όριο που θέτει ο νόμος.

Τα δημόσια Πανεπιστήμια χαίρουν πολύ μεγάλης εμπιστοσύνης στην ελληνική κοινωνία και τη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα, αποτελώντας την ατμομηχανή της παιδείας και της επιστήμης επί δύο αιώνες.

Η χρήση των αποτελεσμάτων των παγκόσμιων κατατάξεων δεν πρέπει να οδηγεί ούτε σε θριαμβολογία, ούτε σε μεμψιμοιρία. Πολύ περισσότερο δεν πρέπει να εξυπηρετεί αυθαίρετες εκτιμήσεις και "ειδικού τύπου" σκοπιμότητες παραπληροφορώντας για το σπουδαίο έργο των δημόσιων Πανεπιστημίων.