Σαν σήμερα 29 Δεκέμβρη το 1895  ο νόμος της κατάργησης της Ιονίου Ακαδημίας και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στα Επτάνησα

Μια σχετικά άγνωστη και μαύρη σελίδα, όχι μόνο για τα Ιόνια Νησιά, αλλά γενικότερα για την ελληνική εκπαίδευση είναι η κατάργηση της Ιονίου Ακαδημίας και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στα Επτάνησα.

 Το Φ.Ε.Κ. Νο  61. 29/12/ 1865 που δημοσίευσε τον νόμο της καταστροφής της εκπαίδευσης στα Επτάνησα:

Περί διοργανώσεως της εκπαίδευσεως κατά την Επτάνησον

Νόμος ΡΗ! 29 Δεκεμβρίου 1865

Περί της Διοργανώσεως της Εκπαιδεύσεως κατά την Επτάνησον

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ο Α!

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Ψηφισάμενοι ομοφώνως μετά της Βουλής, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν,

Περί διοργανώσεως και εκπαιδεύσεως κατά την Επτάνησον.

Άρθρον 1

Καταργούνται

Α) Το Αρχοντείον της Παιδείας εν Επτανήσω.…

Β) Η Ιόνιος Ακαδημία.…

Γ) Το εν Κερκύρα Ιεροσπουδαστήριον.…

Δ) Το εν Κερκύρα Γυμνάσιον

… Ε) Τα Λύκεια Κερκύρας, Κεφαλληνίας, Ζακύνθου, Λευκάδος, Ιθάκης, Παξών και Κυθήρων.

Σύμφωνα με τον Φ.Κ Βώρο (Δρ. Φιλοσοφίας, επίτ. Σύμβουλος Παιδαγ. Ινστιτούτου)

Η προσφορά των Επτανήσων δεν σταμάτησε. Τούτο είναι βέβαιο:

Α.Η ενσωμάτωση της Επτανήσου με την άλλη Ελλάδα το 1864, αποτέλεσε την πρώτη ικανοποίηση, έστω φαινομενικά, της πολιτικής της Μεγάλης Ιδέας.

Β. Οι Επτανήσιοι έφεραν στην Κοινοβουλευτική ζωή της Ελλάδας την εμπειρία τους από αγώνες πολιτικούς, εθνικούς, κοινωνικούς. Δεν είναι τυχαίο ότι τα πρώτα βήματα του Κοινωνισμού (σοσιαλισμού) στην Ελλάδα συνδέονται με ονόματα Επτανησίων, όπως: του Π. Πανά, του Ρόκου Χοϊδά, του Δρακούλη, του Μαρίνου Αντύπα.

Γ. Έφεραν μαζί τους στην ελλαδική κοινωνία μια πνευματική παράδοση, που εκφράζεται με ονόματα όπως ο Σπ. Ζαμπέλιος, ο Πέτρος Βράιλας Αρμένης, ο Παύλος Καλλιγάς και πολλοί άλλοι.

Με  τον Νόμο του 1865  ένα χρόνο μετά την Ένωση της Επτανήσου, διαλύθηκε ότι επί τόσα χρόνια οι Επτανήσιοι προσπάθησαν για την Ελλάδα μέσω των γραμμάτων και των τεχνών.

Για να εξηγήσουμε  αυτό το γεγονός, θα πρέπει να αναλύσουμε το γιατί δεν μπόρεσαν να συνυπάρξουν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα οι ιδέες των επτανησίων με αυτές της υπόλοιπης Ελλάδας. Οι επτανήσιοι προσπάθησαν την Ένωση αντιπαρατιθέμενοι στα όπλα του Άγγλου κατακτητή, δηλ. μέσα από το πνεύμα και την Διπλωματία, εκμεταλλευόμενοι και την διεθνή συγκυρία. Η νίκη αυτή όπως επετεύχθη δεν μπορούσε να θεωρηθεί ισάξια με τις νίκες που επετεύχθησαν με τα όπλα. Αυτό, κατά την άποψή μας, οφείλονταν στην διαφορετική πνευματική κατάσταση που υπήρχε στον υπόλοιπο ελληνικό κόσμο. Η προσπάθεια μεταλαμπάδευσης του Ιονικού πνεύματος προς την υπόλοιπη Ελλάδα, προσέκρουσε σε ένα τοίχο. Ο τοίχος αυτός ήταν η μη ικανοποιητική πνευματική εξέλιξη  του Ελλαδικού χώρου λόγω του Τούρκου κατακτητή , σε αντίθεση με τους κατακτητές των επτά νησιών των οποίων το πνευματικό επίπεδο ήταν πολύ υψηλό. Είναι γεγονός ότι το πνευματικό επίπεδο του κατακτημένου εξαρτάται από το μορφωτικό επίπεδο του κατακτητή. Οι επτανήσιοι πάντα αισθάνονταν Έλληνες και όπου κι αν βρέθηκαν, είτε εντός των επτά νησιών, είτε στο εξωτερικό, απέδειξαν περίτρανα την ελληνικότητά τους μέσα από τα γραφόμενά τους,  τις τέχνες και τις δράσεις τους. Αυτά δεν ήταν εύκολο να γίνουν παραδεκτά σαν ισχυρά όπλα ελληνικής νίκης από έναν  λαό ο οποίος ήταν κάτω από τον Τουρκικό ζυγό για τετρακόσια χρόνια. Το διαφορετικό αυτό επίπεδο παιδείας, οδήγησε πάρα πολλές φορές και σε ακρότητες εναντίον των επτανησίων, αλλά και γενικότερα εναντίον της επτανησιακής κουλτούρας. Όλα αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα να χαθούν η να ξεχαστούν μεγάλα επιτεύγματα των ελλήνων επτανησίων και μάλιστα να δημιουργηθεί μία εχθρότητα μεταξύ των εξ΄ανατολής επηρεασμένων ελλήνων  με τους δυτικότροπους επτανήσιους. Η διαμάχη αυτή κράτησε για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα και  ίσως σε κάποιους τομείς να κρατά έως και σήμερα. Η Ελλάδα, δυστυχώς γι΄ αυτήν, δεν έχει αποκτήσει μέχρι και σήμερα ταυτότητα. Αμφιταλαντεύεται μεταξύ Ανατολής και Δύσης, Δύσης και Ανατολής κι αυτό θα πρέπει κατά την άποψή μας να διορθωθεί άμεσα, αγκαλιάζοντας ότι είναι πραγματικά ελληνικό από όπου κι αν αυτό προέρχεται.

Χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο του ιστορικού Μ. Λυκίσσα με τίτλο «Ιστορία Ιονίου Ακαδημίας».

Η Ιόνιος Ακαδημία παρά τις δυσκολίες στην πραγμάτωση των σκοπών της (θάνατος του Γκίλφορντ, εχθρότητα του Μαίτλαντ, δολοφονία του Καποδίστρια, πολεμικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα κ.α.) δεν σταμάτησε επί 40 και πλέον χρόνια την βοήθεια της στην ανάπτυξη του λαού μας και του Ελληνικού κράτους στα πρώτα του χρόνια. Η κατάργηση της Ακαδημίας απετέλεσε διεθνή πρωτοτυπία στο πεδίο της οπισθοδρόμησης και εθνικής ντροπής. Την ίδια εποχή ενώθηκαν Ιταλικά και Γερμανικά κράτη αλλά κανενός δεν καταργήθηκε το πανεπιστήμιο. Μόνο η Ελλάδα έδειξε ηροστράτειο μανία κατά της Ιονίου Ακαδημίας, αφού φρόντισε πρώτα να προσελκύσει με δόλο τους φοιτητές στην Αθήνα εγγράφοντας τους χωρίς εξετάσεις και διορίζοντας τους κατά προτίμηση στις δημόσιες θέσεις. Το θεωρούσε φυσικό. Κι έμεινε η Ιόνιος Ακαδημία με 60-70 φοιτητές.

Η ευημερία ενός λαού είναι συνάρτηση της προβλεπτικότητας των ηγετών του. Το Ελληνικό κράτος όμως τότε μαστίζεται από πενία, ληστεία, ευνοιοκρατία και φρόντισε να εξασφαλίσει από το προοδευτικό Ιόνιο κράτος οικονομικά οφέλη. Ο νόμος που καταργούσε την Ιόνιο Ακαδημία καθώς και τις άλλες σχολές της Επτανήσου, χτυπούσε την αχίλλειο πτέρνα της Εθνικής μας υποστάσεως. Έσβηνε ελληνικά φώτα που τα σεβάστηκαν οι ξένοι και ονομάστηκε περίτεχνα Νόμος «περί διοργανώσεως της εκπαιδεύσεως κατά την Επτάνησον» 

Ιόνιος Ακαδημία

Η Ιόνιος Ακαδημία ήταν η πρώτη πανεπιστημιακού επιπέδου ελληνική σχολή τις νεωτέρας εποχής και η ακαδημία του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων.

Κτίριο

Το κτίριο βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα της Πλατείας Σπιανάδας στην Κέρκυρα. Είναι ένα επιβλητικό τριώροφο κτίριο το οποίο αρχικά κτίστηκε ώστε να χρησιμοποιηθεί ως στρατώνας. Πιο συγκεκριμένα την αποτελούσαν οι στρατώνες Grimani και Correr, ονομασίες που δόθηκε προς τιμήν των Γενικών Προνοητών που συνέβαλαν στην οικοδόμηση του.

Σχολές

Το 1824 ιδρύθηκε η Ιόνιος Ακαδημία,ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα της Κέρκυρας, από τον φιλέλληνα Άγγλο κόμη Φρέντερικ Νορθ, κόμη του Γκίλφορντ και Αρμοστή Παιδείας της Ιονίου Πολιτείας, την εποχή που διοικητής της ήταν ο Τόμας Μαίτλαντ. Ήταν το πρώτο Πανεπιστήμιο στην ιστορία της νεοελληνικής παιδείας και αρχικά περιελάμβανε τέσσερις σχολές:

τη Νομική

τη Θεολογική

την Ιατρική

τη Φιλοσοφική

Στη Φιλοσοφική σχολή διδάσκονταν επιπλέον μαθήματα φυσικών επιστημών και μαθηματικά. 

Αργότερα, συστήθηκαν και οι εξής σχολές:

Πολυτεχνική

Μαιευτική

Φαρμακευτική

Αρχικά, εξαιτίας της έλλειψης καθηγητών εκείνη την εποχή, η Νομική και η Ιατρική λειτουργούσαν με περιορισμένο αριθμό καθηγητών καθώς δε συμπληρώνονταν οι θέσεις με κατάλληλα πρόσωπα. 

Ιστορία

Η Ιόνιος Ακαδημία ξεκίνησε τη λειτουργία της με λαμπρές προοπτικές και με πρωτοφανή συρροή σπουδαστών και καθηγητών από όλα τα μέρη της Ελλάδας. Ωστόσο, το 1827, μετά το θάνατο του Φρεντερικ Νορθ του Γκίλφορντ, οι οικονομικοί της πόροι περιορίστηκαν σημαντικά και σιγά-σιγά άρχισε η παρακμή της. Η Ακαδημία συνέχισε να λειτουργεί μέχρι το 1864 οπότε και διέκοψε οριστικά τη λειτουργία της για υποστήριξη του νέου Πανεπιστημιου Αθηνών. Ορισμένοι καθηγητές προσλήφθηκαν στην Αθήνα, όπου μεταφέρθηκε και η βιβλιοθήκη.

Μέχρι το 1941, το κτίριο στέγαζε πλέον μόνο τη Δημοτική Βιβλιοθήκη και το γυμνάσιο, ενώ το 1943 κάηκε από βομβαρδισμούς των Γερμανών. Μισό αιώνα περίπου μετά, ανοικοδομήθηκε για τις ανάγκες του Ιονίου Πανεπιστημίου.

  Στην Ιόνιο Ακαδημία ακούστηκε και διαμορφώθηκε (μέσα από ποικίλες προστριβές και διακυμάνσεις) ακαδημαϊκή νεοελληνική γλώσσα, εκδόθηκαν τα πρώτα νεοελληνικά πανεπιστημιακά συγγράμματα και ξεκίνησαν τη σταδιοδρομία τους διαμορφώνοντας την ακαδημαϊκή προσωπικότητά τους άνδρες που διέπρεψαν στην ελληνική παιδεία, ο Κωνσταντίνος Ασώπιος, ο Ανδρέας Μουστοξύδης, ο Νεόφυτος Βάμβας, ο Ανδρέας Ιδρωμένος, ο Θεόκλητος Φαρμακίδης, ο Πέτρος Βράιλας-Αρμένης.

  Από τους σπουδαιότερους διδάσκοντες στην Ακαδημία υπήρξε ο Ανδρέας Κάλβος, ο οποίος δίδαξε φιλοσοφία κατά τα έτη 1826-1827, 1836-1837 και 1840-1841, ενώ εργαζόταν και ως οικοδιδάσκαλος και δημοσίευε άρθρα σε τοπικές εφημερίδες. Τελικά κατέφυγε στην Αγγλία όπου και έζησε μέχρι το θάνατό του. Το 1828 εγκαθίσταται μόνιμα στο νησί και ο Διονύσιος Σολωμός, ο οποίος θα παραμείνει σε αυτό μέχρι και το θάνατό του (1857), συνθέτοντας στον τόπο αυτό τα έργα της ώριμης περιόδου του. Στην Κέρκυρα αποκρυσταλλώθηκαν οι θεωρίες του για τη γλώσσα, εκεί συντελέστηκε η μεγάλη προσφορά του στη νέα ελληνική φιλολογία και την εθνική αφύπνιση.

Τα οικονομικά προβλήματα του Πανεπιστημίου επιταχύνθηκαν μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Γκιλφορντ το 1827, εφόσον εξέλειψε ο ιδρυτής και σταθερός χρηματοδότης του ιδρύματος. Η περίοδος αμέσως μετά το θάνατο του Γκιλφορντ χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια της Προστασίας να ανακτήσει τον χαμένο εξαιτίας των παρεμβάσεων και των πρωτοβουλιών του χώρο και την τελική υποταγή της εκπαίδευσης στους προγραμματισμούς της. Έτσι με την 16η πράξη του Γ’ Κοινοβουλίου (31 Μαΐου 1828) θεσμοθετείται «Γενικὴ Ἐπιτροπὴ Δημοσίας Ἐκπαιδεύσεως», με σκοπό να αναλάβει τη ριζική αναδιοργάνωση των εκπαιδευτικών θεμάτων. Πρόεδρός της προβλεπόταν να είναι Γερουσιαστής, γεγονός που την έθετε αυτόματα υπό τον πλήρη έλεγχο του Άγγλου Αρμοστή, καθιστώντας δυσκίνητο το σύστημα της εκπαίδευσης γενικότερα. Χαρακτηριστική είναι η μεταχείριση που επεφύλαξε ο Αρμοστής Ward στο γιατρό Διομήδη Δελβινιώτη, ο οποίος προθυμοποιήθηκε να διδάξει δωρεάν Ιστορία της Ιατρικής, πρόταση που ο Αρμοστής αρνήθηκε «ἐπὶ προφάσει ὅτι ἠδύναντο νὰ προκύψωσιν ἄτοπα» και στον καθηγητή Κ. Αρβανίτη, τον οποίο έπαψε για τη  φιλοενωτική δράση του.

 Το Φ.Ε.Κ. Νο  61. 29/12/ 1865  δημοσίευσε τον νόμο της κατάργησης της Ιονίου Ακαδημίας και καταστροφής της εκπαίδευσης στα Επτάνησα.

 Νικολέττα Γ. Καββαδία, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ: corfu-museum.gr& Βικιπαίδεια