Γράφει ο Ορφέας Ρίτσος

Ήταν την επομένη της υπογραφής της συνθήκης παράδοσης της ναζιστικής Γερμανίας στον αντιχιτλερικό συνασπισμό πριν από 80 χρόνια, στις 10 Μάη 1945, όταν από το Γυμναστήριο της πόλης της Κέρκυρας, σε συνέχεια διήμερων πανηγυρικών εκδηλώσεων στις 8 και 9 Μάη στο ιστορικό κέντρο της πόλης για την οριστική εξόντωση του ναζιστικού τέρατος, νωρίς το πρωί ξεκίνησε μια μεγάλη απεργιακή πορεία των Κερκυραίων εργαζομένων, για τον εορτασμό της Εργατικής Πρωτομαγιάς. Εκατοντάδες τα πλακάτ με αντιφασιστικά και δημοκρατικά συνθήματα, για το δίκιο της εργατικής τάξης και μια δίκαιη κοινωνία. Στην κορυφή της πορείας παιάνιζε η μπάντα της Φιλαρμονικής «Μάντζαρος». Ακολουθούσαν λάβαρα των εργατικών σωματείων. 

Με δεκαήμερη καθυστέρηση γιορτάστηκε τότε  στο νησί και στη χώρα, σε συνθήκες κλιμακούμενων διώξεων εναντίον της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης από το ανασυντασσόμενο μεταπολεμικό αστικό κράτος, η Διεθνής Μέρα των Εργατών.  

Για τη δέκατη μέρα εκείνου του Μάη, την Πέμπτη 10 Μάη 1945, το Εργατικό Κέντρο του νησιού είχε κηρύξει 24ωρη απεργία, συγκέντρωση και πορεία για τον εορτασμό της 1ης Μάη, ενώ οι τοπικές αρχές, σε εφαρμογή κυβερνητικής απόφασης, υποστήριζαν πως η μέρα είχε κηρυχθεί από το κράτος ως αργία και πως οι διαδηλώσεις, για τον λόγο αυτό, δεν είχαν νόημα, ούτε νομικό έρεισμα. 

Αυτή ήταν η πρώτη μετά την απελευθέρωση από τον ναζιστικό ζυγό εκδήλωση για την Εργατική Πρωτομαγιά στο νησί· μια μεγαλειώδης εκδήλωση, όπως πιστοποιούν στοιχεία που διέσωσε δημοσίευμα του φύλλου της ΕΑΜικής τοπικής εφημερίδας «Η Φωνή του Λαού», με τον τίτλο «Οι Κερκυραίοι εργάτες με αντιφασιστικό παλμό γιορτάζουν την πρώτη ελεύθερη Πρωτομαγιά», που κυκλοφόρησε την Κυριακή 13 Μάη 1945. 

Δεν είχαν περάσει παρά μόνον επτά μήνες από το τέλος της ναζιστικής κατοχής του νησιού.

Τη μέρα της γιορτής, το γραφείο του Εργατικού Κέντρου Κέρκυρας, κοντά στο Γυμναστήριο, ήταν «ωραιότατα σημαιοστολισμένο» κι ένα «τεράστιο πλακάτ παρουσίαζε έναν εργάτη που συντρίβει τον αγκυλωτό σταυρό». Για την καλύτερη προετοιμασία του εορτασμού και τη μαζική λαϊκή συμμετοχή το Ε.Κ. είχε συγκροτήσει Οργανωτική Επιτροπή.    

Καλύτερα, όμως, να παραθέσουμε αυτούσιο το ρεπορτάζ της «Φωνής του Λαού» του ΕΑΜ Κέρκυρας: 

Τις 10 τρέχοντος η εργατιά του Νησιού μας γιόρτασε την Πρωτομαγιά της. 

Από την παραμονή ανακοινώσεις και προγράμματα της Εκτελεστικής Επιτροπής (σ.σ. διοίκησης) του Εργ. Κέντρου και της Οργανωτικής Επιτροπής του γιορτασμού καλούσαν για την επομένη μέρα όλο τον εργατοϋπαλληλικό κόσμο σε 24ωρη απεργία και παλλαϊκή συμμετοχή στον αντιφασιστικό γιορτασμό της εργατικής πρωτομαγιάς. 

Η αντίδραση μποϋκοτάρει

Δεν έλλειψαν οι προσπάθειες από μέρους της αντίδρασης να μποϋκοτάρουν τη γιορτή. 

Αργά την παραμονή περιφερόνταν περίπολα (!) Χιτών (σ.σ. της αντιδραστικής και προδοτικής οργάνωσης Χ), με επικεφαλής τον ανθ/γό της εθνοφρουράς (.......), ξεσχίζανε τα έντυπα του Κέντρου ή τα βάφανε με Χ, συλλαμβάνανε απομονωμένους διαβάτες και τους ξυλοκοπούσανε άγρια με την ανοχή ή και συνενοχή και των αστυνομικών οργάνων, όπως με την περίπτωση του συναγ. Στέφ. Βασιλείου (σ.σ. σε διπλανή στήλη η εφημερίδα σημείωνε ότι τον έδερναν «εν ονόματι του βασιλέως» και τελικά τον απελευθέρωσαν κατόπιν απαίτησης των διαδηλωτών της Εργατικής Πρωτομαγιάς).

Η αστυνομία προσπάθησε να πείσει την Εκτελεστική να μη καλέσουν τους εργαζόμενους σε 24ωρη απεργία, μα να χαρακτηρίσουν την ημέρα της γιορτής σαν ημέρα αργίας, μια που και το επίσημο κράτος έτσι τη χαρακτήρισε. Όταν όμως το Κέντρο έμεινε σταθερό στην απόφαση της Γ.Σ.Ε.Ε. (σ.σ. Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας), αστυνομικά όργανα πέρασαν επανειλημένα από τα καταστήματα, λέγοντας «πως μπορούν και να μη κλείσουν» την επομένη, έστω και αν λείπουν οι υπάλληλοί τους.

Παρά τις συνδιασμένες αυτές προσπάθειες της αντίδρασης να καλλιεργήσει πνεύμα τρομοκρατίας, η εργατική τάξη της Κέρκυρας σύσσωμη πήρε μέρος στη γιορτή.

Οι εργάτες γιορτάζουν

Την Πέμπτη στις 8.30 π.μ. οι εργάτες συγκεντρώθηκαν στο Γυμναστήριο από όπου παρατεταγμένοι, με επικεφαλής την Εκτελεστική του Εργ. Κέντρου, τις διοικήσεις και τα λάβαρα των σωματείων και εκατοντάδες πλακάτ με αντιφασιστικά και δημοκρατικά συνθήματα, με τις οικονομικές και συνδικαλιστικές διεκδικήσεις των εργατοϋπαλλήλων Κερκύρας και με συνθήματα υπέρ του ΕΡΓΑΣ (σ.σ. Εργατικός Αντιφασιστικός Συνασπισμός, πανελλήνιο σχήμα συνεργασίας συνδικαλιστών με δημοκρατικό και ταξικό πνεύμα, υποστηρικτών του ΕΑΜ) κατευθύνθηκαν προς το μνημείο του αγνώστου Στρατιώτη, όπου καταθέσανε στέφανο, ελάχιστο φόρο τιμής στα άπειρα θύματα της εργατικής τάξεως στον αντιφασιστικό πόλεμο.

Το Εργατικό Κέντρο ήταν ωραιότατα σημαιοστολισμένο. Ένα τεράστιο πλακάτ παρουσίαζε έναν εργάτη που συντρίβει τον αγκυλωτό σταυρό, ενώ εργάτες διαδηλώνουν την αφοσίωσή τους στον ΕΡΓΑΣ και αποδοκιμάζουν τους διορισμένους εργατοπατέρες (σ.σ. συνδικαλιστές που η κυβέρνηση και τα δικαστήρια είχαν αρχίσει να τοποθετούν στις διοικήσεις συνδικαλιστικών οργανώσεων, μαζί και στο Ε.Κ. Κέρκυρας, παύοντας εκλεγμένους ή/και προκηρύσσοντας νέες εκλογές). 

Με επί κεφαλής τη Φιλαρμονική Μάντζαρου και μέσα σε εκδηλώσεις ενθουσιασμού του συγκεντρωμένου κόσμου υπέρ της εργατικής τάξεως και του ΕΡΓΑΣ, οι παραταγμένοι εργάτες κατευθύνονται προς την Απάνω Πλατεία, από την εξέδρα της οποίας (σ.σ. ενδεχομένως το πάλκο της πλατείας) θα μιλούσαν οι αντιπρόσωποι των Εργατών. 

Μιλούν οι ηγέτες της εργατικής τάξης

Μέσα σε θερμές αντιφασιστικές εκδηλώσεις πέρνει το λόγο ο πρόεδρος της εκτελεστικής του Εργατικού Κέντρου (σ.σ. υπήρχε εναλλασσόμενη προεδρία, είτε ο Γιώργος Ρέγγης του σωματείου των αρτεργατών είτε ο Σπύρος Μαρτζούκος της ένωσης των εργαζομένων στην Ελαιουργία Κέρκυρας). Τονίζει τη συμβολή και τις θυσίες της Εργατικής τάξης στο σημερινό πόλεμο.

Διαπιστώνει την οικτρή τωρινή κατάσταση της εργατικής τάξης, συνέπεια των καταστροφών του πολέμου και της εγκατάλειψης των εργατών από μέρους του κράτους και διαδήλωσε τη σταθερή απόφασι των εργατοϋπαλλήλων να αγωνισθούν για τη βελτίωση της θέσης τους και την κατοχύρωση των συνδικαλιστικών ελευθεριών τους. 

Σε συνέχεια πέρνει το λόγο ο γραμματέας της παληάς Εκτελεστικής Επιτροπής συνάδελ.  Γιώργος Τζίλιος (σ.σ. Τζήλιος, εκπρόσωπος της ένωσης εργατών μετάλλου Κέρκυρας, επί μήνες ηγετική μορφή του Εργατικού Κέντρου και του συνδικαλιστικού τομέα του ΚΚΕ στο νησί, εκλεγμένος στη διάρκεια της Κατοχής ως εθνοσύμβουλος Κέρκυρας στην Κυβέρνηση του Βουνού και αργότερα πολιτικός εξόριστος). Ο συγκεντρωμένος κόσμος τον υποδέχεται με θερμές αντιφασιστικές εκδηλώσεις και ζητωκραυγές υπέρ του ΕΡΓΑΣ και της Δημοκρατίας. Ο συνάδελ. Τζίλιος αναπτύσσει το ιστορικό της Εργατικής Πρωτομαγιάς, τονίζει τον πρωτοπόρο ρόλο της εργατικής τάξης στον αντιφασιστικό αγώνα στα Αλβανικά βουνά και στο Κίνημα Αντίστασης, στα εργοστάσια, στα πεζοδρόμια και στα βουνά. 

Ο λαός αξιώνει

Στα αιτήματα του ψηφίσματος ο συγκεντρωμένος λαός αξίωσε να συμπεριληφθεί και η άμεση απελευθέρωση του συλληφθέντος την παραμονή συναγ. Στ. Βασιλείου που βρισκόνταν κρατούμενος στην Αστυνομία. 

Ο περιβόητος πια ανθ/γός της εθνοφυλακής (.....) με 5-6 νέους (.....) επιδιώκει τη δημιουργία επεισοδίου. 

Αποφεύχθηκε κάθε επεισόδιο χάρις στην έγκαιρη απομάκρυνση του ταραξία από αστυνομικά όργανα.

Στο ίδιο φύλλο της η εφημερίδα του ΕΑΜ Κέρκυρας δημοσίευε πληθώρα επώνυμων καταγγελιών για αντιδημοκρατικές βαναυσότητες κρατικών και παρακρατικών οργάνων τις προηγούμενες μέρες και εβδομάδες, αλλά και τη μέρα του εορτασμού της Πρωτομαγιάς, σε βάρος εργατοϋπαλλήλων και άλλων υποστηρικτών του στην πόλη (στον Ανεμόμυλο και αλλού) και στην ύπαιθρο του νησιού (στα χωριά (Καλαφατιώνες, Μαγουλάδες, Λευκίμμη, Περλεψιμάδες, Πάγοι, Γαβράδες, Αγρός, Άγιος Ματθαίος, Ριγγλάδες). 

Η εφημερίδα κυκλοφορούσε και πάλι (Τύποις: Κ. Καρύδη - Σ. Μπαλού, Προϊστ. Τυπογραφ. Γ. Σ. Κόερος), ύστερα από δίμηνη παύση, καθώς είχε προηγηθεί άγρια επίθεση παρακρατικών στοιχείων εναντίον τυπογράφων συνεργατών της και οι αστυνομικές αρχές δήλωναν αδυναμία να εγγυηθούν στα τυπογραφεία της πόλης την ομαλή εκτύπωσή της.

Στις 24 Μάη 1945, δύο εβδομάδες μετά τον εορτασμό της Εργατικής Πρωτομαγιάς, στο Εργατικό Κέντρο Κέρκυρας έγιναν εκλογές, για την ανάδειξη νέας, προσωρινής Εκτελεστικής Επιτροπής (διοίκησης) που θα επόπτευε τη διενέργεια εκλογών σε όλα τα σωματεία-μέλη του, σύμφωνα με εγκύκλιο της ΓΣΕΕ για την επανεκλογή διοικητικών οργάνων στις πρωτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις και στη συνέχεια στις δευτεροβάθμιες (Εργατικά Κέντρα και Ομοσπονδίες) και στη ΓΣΕΕ. «Οι αντιπρόσωποι των σωματείων», πληροφορούσε η εφημερίδα τρεις μέρες μετά, «με συντριπτική πλειοψηφία εξέλεξαν για τη νέα Εκτελεστική γνωστά αντιφασιστικά δημοκρατικά στοιχεία, των οποίων η εθνική δράση κατά το διάστημα της κατοχής, όταν πάλαιψαν για το εργατικό μεροκάματο, για τα συσσίτια και για να ματαιώσουν τις προσπάθειες του Γερμανικού Φρουραρχείου και του κ. Αστυνομικού Δ/ντού που ζητούσαν επίμονα εργάτες για οχυρωματικά έργα, είναι γνωστή σ' ολόκληρο τον Κερκυραϊκό Λαό». 

Η νέα Εκτελεστική Επιτροπή του Εργατικού Κέντρου «αποτελέστηκε από τους Μαρτζούκον πρόεδρο, Πηλό αντιπρόεδρο, Τζίλιο γραμματέα, Δεσύλλα ταμία, Πέτρου Γερ. έφορο και Κουλούρη και Δημητρίου σύμβουλοι», οι περισσότεροι από τους οποίους δεν θα αργούσαν -καθώς κλιμακώνονταν οι μαζικές εργατικές διεκδικήσεις σε αντιπαράθεση με την κυρίαρχη τάξη και με αίτημα, μεταξύ άλλων, να τιμωρηθούν οι οικονομικοί δοσίλογοι της κατοχικής περιόδου- να τεθούν στο στόχαστρο της κρατικής βίας ακόμα πιο έντονα και αργότερα να καθαιρεθούν από τη διοίκηση (εκτελεστική επιτροπή) του Εργατικού Κέντρου με «άνωθεν» αποφάσεις, υπαγορευμένες από την τοπική ιθύνουσα τάξη. 

Στις 16 Σεπτέμβρη 1945, ενώ το κράτος και η τοπική οικονομική ελίτ μεθόδευαν τη νομική κατοχύρωση και επιβολή μιας παλιότερα διορισμένης προσωρινής διοίκησης της αρεσκείας τους, έγιναν νέες εκλογές για τη διοίκηση του Κέντρου, με την επίβλεψη δικαστικού της τοπικής Εισαγγελίας Πρωτοδικών. Συμμετείχαν σε αυτές οι αντιπρόσωποι 35 σωματείων, επί συνόλου 59 σωματείων-μελών, καθώς τα υπόλοιπα σωματεία είτε ακόμη υπολειτουργούσαν και δεν είχαν ανταποκριθεί στις προβλέψεις του καταστατικού του Ε.Κ. για τη νόμιμη συμμετοχή τους στην εκλογική διαδικασία είτε οι αντιπρόσωποί τους επέλεξαν την αποχή. Νομιμότατα, σύμφωνα με τον δικαστικό αντιπρόσωπο, εκλέχτηκε αντιπροσωπευτική διοίκηση του Ε.Κ., με πρόεδρο τον Σπ. Μαρτζούκο, γραμματέα τον Γ. Τζήλιο και λοιπά μέλη τον πρώην πρόεδρο Γιώργο Ρέγγη, τον πρώην γραμματέα Βασίλη Σκούρτη και τους Κώστα Αυγούστη, Γρηγόρη Ζενεμπίση και Σπύρο Σαγιών. Την εκλογή της υποστήριξε η παράταξη του ΕΡΓΑΣ, η οποία ήταν τόσο ισχυρή ώστε οι αντίπαλοί της προτίμησαν να μη θέσουν υποψηφιότητες. 

Τέσσερις μέρες μετά, στις 20 Σεπτέμβρη 1945, η κρατική παρέμβαση στα συνδικαλιστικά πράγματα των εργατοϋπαλλήλων της Κέρκυρας κλιμακώθηκε. Ο βαλλόμενος για αντιΕΑΜικό μένος πολιτικός διοικητής Ιονίων Νήσων Άγγελος Τσουκαλάς -που επί χρόνια δήλωνε κεντρώος και το 1970 έγινε υπουργός Δικαιοσύνης της χούντας των συνταγματαρχών- ανακοίνωσε πως το κράτος αναγνωρίζει ως ηγεσία του Εργατικού Κέντρου Κέρκυρας μια παλιότερα διορισμένη προσωρινή διοίκηση, με σκοπό βέβαια να αναλάβουν τα ηνία του «εθνικόφρονες» και «μετριόφρονες» συνδικαλιστές, ακόμη και τελείως ανυπόληπτοι και ελεγχόμενοι για συνεργασία με τους Ιταλούς και Γερμανούς επί κατοχής, αλλά «εκλεκτοί» της τοπικής άρχουσας τάξης.    

ΟΡΦΕΑΣ ΡΙΤΣΟΣ